Delhi jest stolicą i trzecim pod względem wielkości miastem Indii. Miasto tworzy Stare i Nowe Delhi (Old Delhi, New Delhi). W Starym Delhi, które od XVII do XIX w. było stolicą muzułmańskich Indii, znajduje się wiele meczetów, fortów i zabytków z tego okresu. Nowe Delhi, niegdyś miasto Imperium Brytyjskiego, zbudowane przez Brytyjczyków jako stolica kraju, jest rozległe i przestronne. Mieści się tu najwięcej budynków rządowych i ambasad.
Delhi, szczycące się swą historią, pełni rolę centrum administracji państwowej i stanowi główny węzeł komunikacyjny kraju. To jeden z najbardziej ruchliwych międzynarodowych portów lotniczych Indii i ośrodek sieci komunikacyjnej północnej części kraju. Ponadto Delhi leży na drodze lądowej przecinającej Azję. Miasto Delhi zajmuje większość terytorium związkowego Delhi, stanowiącego federalny okręg, taki jak np. Brasilia, Canberra czy waszyngtoński Dystrykt Kolumbii.
Choć niewielu turystów wyraża pochlebną opinię o Delhi, miasto ma swą długą i fascynującą historię oraz obiekty godne obejrzenia. Poza tym, wiele rzeczy jest tu dostępnych na kiwnięcie palcem. Jeśli podróżuje się do Indii po raz pierwszy, właśnie Delhi z czterech głównych baz wypadowych będzie najbardziej wskazane dla turysty, by zrozumiał Indie i oswoił się z tym fascynującym krajem.
HISTORIA
Nie zawsze Delhi było stolicą. Odgrywało natomiast ważną rolę w historii Indii. Epicka Mahabharata sprzed ponad 3000 lat wzmiankuje o osadzie Indraprastha położonej mniej więcej na terenie obecnego Delhi. Ponad 2000 lat temu stolicą królestwa cesarza Aśoki była Pataliputra (niedaleko dzisiejszej Patny). W czasach bardziej współczesnych, bo w XVII i XVIII w., władcy mogolscy obrali na swą siedzibę Agrę. Stolicą kraju pod panowaniem brytyjskim była Kalkuta aż do 1911 r., kiedy wybudowano Nowe Delhi. Stosunkowo niedawno Indie, w kształcie, jaki obecnie znamy, zostały zjednoczone w jeden organizm państwowy. Mogołowie, nawet u szczytu swej władzy, nie byli w stanie kontrolować południowych Indii. Delhi natomiast zawsze było albo ważnym miastem, albo stolicą północnego regionu subkontynentu.
Na obszarze dzisiejszego Delhi istniało przynajmniej osiem miast. Pierwsze cztery leżały na południu, w rejonie kompleksu Kutab Minar. Najstarsze znane Delhi, Indraprastha, koncentrowało się niedaleko Purana Kila (Starego Fortu). Na początku XII w. dynastie Tomarów i Ćauhanów rządziły ostatnim hinduskim królestwem Delhi ciągnącym się pomiędzy Kutab Minar i Suran Kund, obecnie w stanie Harjana.
Kolejnym miastem było Siri, wzniesione w XII w. przez Ala ad-Dina w okolicach dzisiejszego Hauz Khas. Tughlakabad, obecnie popadły w ruinę, był trzecim Delhi, zbudowanym 10 km na południowy wschód od Kutab Minaru. Czwarte z kolei miasto znane jako Dżahanpanah, datowane na XIV w., było także dziełem dynastii Tughlaków i stało niedaleko Kutab Minaru. Firuzabad, piąte Delhi, położone jest na terenie Firuz Szach Kotla, obecnie w Nowym Delhi. Na ruinach Firuzabadu można dojrzeć pozostałości meczetu, w którym Timur modlił się, kiedy podbijał Indie, a także kolumnę Aśoki przyniesioną tu z niewiadomego miejsca.
Szóste Delhi, przy Purana Kila obok India Gate (Bramy Indii), obecnie w Nowym Delhi, wzniósł Szer Szach. Ów afgań-ski władca pokonał mogolskiego Humajuna i przejął na pewien czas kontrolę nad miastem. Siódme Delhi, Szachdżahanabad, było dziełem mogolskiego cesarza Szach Dżahana. Wybudowawszy je w XVII w., przeniósł stolicę państwa wielkiego mogoła z Agry do Delhi. Granice Szachdżaha-nabadu, z którego wiele się zachowało, zgadzają się w przybliżeniu z granicami dzisiejszego Starego Delhi. Z czasów Szachdżahana pochodzi Lal Kila (Czerwony Fort) i majestatyczny Dżami Masdżid (Wielki Meczet). Ósme miasto, New Delhi, zbudowali Brytyjczycy. W 1911 r. ogłoszono przeniesienie stolicy z Kalkuty do Delhi, a ponieważ budowa nie została jeszcze ukończona, nowa stolica czekała na swą inaugurację aż do 1931 r.
Na przestrzeni wieków Delhi doświadczyło wielu najazdów. W XIV w. miasto splądrował Timur, w XVI w. zajął je wielki mogoł Baber z Afganistanu, a w 1739 r. perski władca Nadir Szach złupił Delhi i wywiózł do Iranu diament Kohinur oraz słynny Pawi Tron. Brytyjczycy zdobyli Delhi w 1803 r. Podczas ogólnonarodowego powstania w 1857 r. w mieście skupiły się siły oporu przeciwko Brytyjczykom. Jeszcze przed utworzeniem muzułmańskiego państwa Pakistanu w 1949 r., Delhi zamieszkiwała przede wszystkim ludność muzułmańska, natomiast urdu był językiem głównym. Obecnie muzułmanów zastąpili hindusi zPendżabu, a językiem dominującym stał się hindi.
Architektura
O bogatych dziejach Delhi opowiadają budowle i różne obiekty architektoniczne obecne w całym mieście. Zabytki pochodzą z wczesnego, średniego i późnego okresu pathańskiego oraz wczesnego, średniego i późnego okresu mogolskiego.
Wczesny okres pathański (1193-1320) Charakteryzował się połączeniem stylów hinduskich i muzułmańskich. Głównym elementem architektonicznym, wprowadzonym przez muzułmańskich przybyszów, były kopuły i łuki. Z tego okresu pochodzi zespół architektoniczny Kutab Minar.
Średni okres pathański (1320-1414) Z początku tego okresu datuje się budownictwo Tugh-lakabadu. Późniejsze obejmują meczet w Firuz Szach Kotli, mauzoleum Firuza Szacha w Hauz Khas, meczet Nizam ad-Dina i meczet Khirki. Początkowo używano miejscowego kamienia i czerwonego piaskowca; później, na kamienne ściany pokryte zaprawą murarską stosowano gipsową nawierzchnię. Pochyłe ściany i wysokie platformy meczetów stanowiły charakterystyczne elementy konstrukcyjne.
Późny okres pathański (1414-1556) Z okresu tego pochodzą mauzolea Sajjidów i Lodich oraz Stary Fort. Budowano imponujące kopuły, tworzono dekoracje z kolorowego marmuru i płytek ceramicznych.
Okres mogolski (155&-1754) We wczesnym okresie mogolskim do budowy używano czerwonego piaskowca, w detalach architektonicznych stosowano marmur. Wspaniałymi przykładami są tu mauzolea Humajuna i Azam Khana. Średni okres mogolski zaobfitował w cebulaste kopuły i wysokie minarety. Zaczęto zużywać coraz więcej marmuru. Na ten okres przypada budowa Czerwonego Fortu, Wielkiego Meczetu i meczetu Fatehpuri. Jednak najdoskonalszą budowlą tego czasu pozostał lad/ Mahal w Agrze.
Późny okres mogolski charakteryzował się przeładowaniem detali. Meczet Sunehrf przy Caud-ni Ćauku w Starym Delhi oraz mauzoleum Safdara Dżanga pochodzą z tego dekadenckiego okresu. Mauzoleum Safdar Dżanga jest ostatnim godnym uwagi zabytkiem mogolskim.