DOLINA SPITI
Lahaul i Spiti połączone są przełęczą Kunzam (4500 m). Choć droga przejazdowa powinna być czynna od połowy maja, to bezpieczniej będzie przyjechać tu dopiero o miesiąc później. Z wyjątkiem sezonu, kiedy Spiti odwiedzają turyści, region ten jest zupełnie odcięty od świata.
Droga samochodowa prowadzi z Kazy, głównej wioski w Spiti, w kierunku południowo-wschodnim przez Samdoh aż do Kinnauru, gdzie łączy się z trasą z Hindu-stanu do Tybetu. Odludne pustkowia doliny Spiti kryją kilka małych osad.
Kaza
Główną miejscowością regionu Spiti jest Kaza (lub Kadźa). Sama wioska nie wyróżnia się niczym szczególnym, stanowi jednak dobrą bazę na wyprawy po okolicy, m.in. do pobliskich klasztorów.
Ki Gompa to pełen egzotycznego uroku zespół budowli tybetańskich usytuowanych na niewielkim wzgórzu. Jest to największy tego typu kompleks budowli w Spiti. Klasztor leży 14 km za Kazą, jednak turyści udający się tu pieszo mają do pokonania szlak 10-kilometrowy. Oprowadzaniem zajmują się mnisi. Klasztor posiada bezcenną kolekcję starych thangkas.
W odległości 14 km na północny zachód od Kazy leży Kibar (inaczej Kjipur), uważa się, że jest to najwyżej położona wioska w świecie (4205 m).
Noclegi Jest tu Rest House oraz kilka tanich domków (w starej części wioski).
Połączenia Do Kazy, położonej 200 km od Manali, kursuje dziennie tylko jeden autobus, przejeżdżający przez Kejlong. Podróż z Keylongu do Kazy trwa osiem godzin.
Rzadko kursujące autobusy odjeżdżają z Kazy do klasztoru Ki i Kibaru.
Tabo
Klasztor Tabo cieszy się szczególną estymą buddystów tybetańskich.
Budowla została wzniesiona w 996 r. na polecenie Rinczena Zangpo. Prace dekoratorskie wykonali sprowadzeni z Kaszmiru artyści. Wspaniale efekty ich wysiłków widoczne są do dziś. Kompleks klasztorny składa się z ośmiu świątyń, niektóre pochodzą nawet z X w. Jest też tutaj nowoczesny klasztor, założony, podobnie jak znajdująca się tu szkoła malarstwa, przez Dalaj Lamę.
Noclegi Zakwaterowanie oferuje Rest House, kilka pokoi do wynajęcia ma również sam klasztor. Jak zwykle nie ma tu ustalonych stawek za noclegi, natomiast przyjmowane są wolne datki.
Połączenia Do Kazy nie kursuje wiele autobusów. Większość turystów to uczestnicy safari samochodowych organizowanych w Manali lub Śimli.
REGION KINNAURU
Region Kinnauru przecina stary szlak handlowy, biegnący dawniej wzdłuż doliny rzeki Sutledź. Graniczący z Tybetem Kinnaur jest już w większości otwarty dla turystów. Region ma wiele wspaniałych szlaków. Osoby planujące wędrówki muszą zaopatrzyć się w odpowiedni sprzęt, ponieważ w okolicy niewiele jest miejsc, w których można zatrzymać się na nocleg.
Rampur
Bramą do Kinnauru jest Rampur, położony za Narkandą, w odległości 140 km od Śimli. Każdego roku w drugim tygodniu listopada odbywa się tu wielki jarmark. Tradycja jarmarków przetrwała z czasów, gdy Rampur był ośrodkiem handlowym przyciągającym kupców z Indii iTybetu. Do Rampuru można dostać się z Śimli autobusem. Noclegi oferuje PWD Rest House oraz kilka tanich hotelików.
Sarahan
Ostatnią wioską przed wjazdem do Kinnauru jest Sarahan. Ti piękna miejscowość leżąca nad rzeką Sutledź, była dawniej letnią rezydencją radżów Bhu.śaru. Na szczególną uwagę zasługuje świątynia Bhimakali z dwiema wspaniale wykonanymi drewnianymi pagodami. Architektura budowli jest połączeniem stylu buddyjskiego i hinduskiego. Aż do XIX w. w świątyni składano ofiary z ludzi. Podczas święta Dussehra nadal leje się tu krew, ale już nie ludzka.
Trwający pięć dni i łatwy do pokonania szlak prowadzi z Sarahanu wzdłuż starej trasy z Hindustanu do Tybetu. Krajobrazy dolin rzeki Sutledź na zawsze pozostaną w pamięci. Noclegi oferują Rest Houses wĆau-rze, Handze, Paundze i Nećarze. Z Wangtu można wrócić autobusem do Śimli lub Kalpy.
Noclegi – Prowadzony przez HPTDC Hotel Srikhand (o234), to nowoczesny budynek z miejscami w sali sypialnej za 45 INR, jednym pokojem dwuosobowym za 150INRoraz pokojami w cenie 250-500 INR. Na nocleg można również zatrzymać się w świątyni Bhimakali.
Połączenia – Sarahan leży w odległości 180 km od Śimli i serca regionu Kinnaur (zob.: osobny rozdział). Bezpośrednie autobusy kursują z Śimli do Dźeori (Jeori), oddalonego 19 km od Ghartu, wioski usytuowanej poniżej Sarahanu. Z Dźeori do Ghartu jeżdżą dwa autobusy (późnym popołudniem); trasę tę można pokonać pieszo nawet w dwie godziny, szlak prowadzi bowiem na skróty.
Nachar (Naćar)
Wioska również leży przy drodze z Hindustanu do Tybetu. Stary szlak handlowy niedawno zamieniono na drogę samochodową. Nocować można w otoczonym sadem Rest House.
Tapri i Choltu (Ćoltu)
W Tapri, 15 km w górę doliny za Naćarem, spotykają się trzy drogi. Pierwsza to główna droga do Kalpy, drugą jest stara trasa również prowadząca do Kalpy, ale przez Rogi. Trzecia, najwęższa, wiedzie na drugą stronę rzeki, a potem przez Ćoltu i Kilbę aż do doliny Sangli. W Ćoltu jest bardzo ładny Rest House.
Sangla
Główna wioska doliny Sangli leży 18 km za Karćamem (Karcham), przy trasie z Hindustanu do Tybetu. Można się tu dostać jeepem lub pieszo. Sangla jest dobrą bazą wypadową na wyprawy po okolicy. Noclegi oferuje Rest House.
Rekong Peo
Podążając trzy kilometry powyżej głównej drogi, dojdziemy do Rekong Peo, siedziby władz regionu Kinnaur. Zezwolenia na wjazd otrzymuje się w District Magistra-te. Można tu również wynająć tragarzy oraz sprzęt do wypraw w góry. Po godzinie wspinaczki z Rekongu dojdziemy do Kalpy.
Zakwaterowanie oferuje Rest House oraz kilka tańszych hoteli. Do Śimli kursuje stąd 6 autobusów dziennie, podróż trwa do 10 godzin.
Kalpa
W czasach gdy była głównym miastem Kinnauru, miejscowość tę nazywano Ćini (Chi-ni). Kalpa leży u podnóża liczącego 6050 m szczytu Kinnaur (Kailash) Kajlaś. Mówi legenda, że góra jest zimowym domem Śiwy. Zimą bóg powraca w Himalaje, by leniuchować i palić haszysz. W miesiącu Magha (przełom stycznia i lutego) na szczycie spotykają się bogowie Kinnauru i odbywają coroczną naradę z Śiwą.
Noclegi oferuje Rest House, można też wynająć pokoje u mieszkańców Kalpy.
Północna część Kinnauru
Pod względem geograficznym Kinnaur północny należy już do Tybetu, dlatego potrzebne jest zezwolenie na wjazd. Jadąc z Kalpy, należy kierować się drogą prowadzącą po północnej stronie rzeki do Puhu i Namgii, położonej blisko granicy z Tybetem. Mała wioska Pangli, 14 km za Kalpą, oferuje zakwaterowanie w niewielkim Rest House. Natomiast Rarang, usytuowany 8 km dalej, jest jeszcze jednym ośrodkiem handlowym pomiędzy Indiami a Tybetem.
Wielu turystów decyduje się na wyprawę przepiękną drogą pielgrzymkową wokół Kinnaur Kajlaśu. Na pokonanie tej trasy potrzeba pięć dni, a przed zdobyciem Ćarang La należy przeznaczyć trochę czasu na zaaklimatyzowanie się. Pamiętajmy o zabraniu namiotu, gdyż jedynym dostępnym miejscem noclegowym będzie Rest House w Ćitkulu (Chitkul). Trasa rozpoczyna się w Morangu (dojazd autobusem z Rekong Peo) i wiedzie dalej przez Thangi, Rahtak, ponad liczącą 5265 m Ćarang La, mija Ćitkul i wiedzie w dół do Sangli wzdłuż doliny Baspar aż do Karćamu (Karcham).