Maurjowie i Aśoka
Dwieście lat przed wielkim pochodem wojsk Aleksandra Macedońskiego powstało na północy kraju potężne państwo Maurjów. Po dojściu do władzy Ćandragupty (321 r. p.n.e.) rozszerzyło się ono na tereny podbite wcześniej przez Aleksandra. Imperium Maurjów – ze stolicą w Patnie – stopniowo objęło całe północne Indie. Było to silne i doskonale zorganizowane państwo, którego armię opłacał bezpośrednio sam władca. Zbieranie podatków, dziesięcin i płodów rolnych kontrolowali urzędnicy. Uchylających się od płacenia surowo karano. Kwitło donosicielstwo i korupcja; życie zwykłego chłopa było bardzo ciężkie. Szczyt rozwoju potęgi Maurjów przypada na okres panowania Aśoki, który w 262 r. p.n.e. nawrócił się na buddyzm. Pozostawił po sobie kolumny i wyryte w skale edykty, które wyznaczały granice jego królestwa. Można je dziś oglądać w Delhi, Gudżaracie (Gujarat), Orisie (Orissa), Sarnathu w Uttar Pradeśu (Uttar Pradesh) oraz w Sańći (Sanchi) w Madhja Pradeśu (Madhya Pradesh). Aśoka posyłał także misje poza granice swego państwa. Znany jest m in. na Sri Lance, dokąd jego brat zaniósł buddyzm. W okresie panowania Aśoki nastąpił rozkwit sztuki; herb władcy – cztery lwy – który wieńczył wiele kolumn, jest obecnie godłem Indii. Maurjowie kontrolowali wówczas większy obszar kraju niż pod panowaniem innych władców przed pojawieniem się Mogołów i Brytyjczyków. Po śmierci Aśoki w 232 r. p.n.e. imperium rozpadało się stopniowo aż po ostateczną klęskę w 184 r. p.n.e.
Okres przejściowy; panowanie Guptów
Po upadku dynastii Maurjów powstawały nowe państwa i rozpadały się. Panujący na północnym zachodzie następcy Aleksandra Wielkiego rozszerzyli swoją władzę na Pendżab, co doprowadziło w końcu do powstania królestwa Gandhary. Osiedleni na południowym wschodzie i wschodzie Andhrowie i Telugowie dokonali ekspansji w głąb kraju. Imperium Maurjów przejęli Sungowie, którzy panowali w latach 184-70 p.n.e. W środkowych Indiach wzniesiono wówczas wiele budowli buddyjskich oraz zaczęły powstawać pierwsze świątynie skalne. Był to okres dominacji buddyzmu hinajana („mały wóz”), który zabraniał przedstawiania postaci Buddy w sztuce. Wielkiego nauczyciela wolno było upamiętnić poprzez symboliczne ślady stóp, obraz drzewa lub słonia. Chociaż odłam ten przetrwał do ok. V w. p.n.e., to już w I w. n.e. był stopniowo wypierany przez buddyzm mahajana („wielki wóz”). W 319 r. Ćandragupta II stworzył państwo, którego pierwszą fazę rozwoju określa się jako okres cesarskiej dynastii Guptów. Jego następcy rozszerzyli władzę na północy kraju oraz na miasta Patna i Ąjodhję (Ayodhya). Od 455 r. n.e. Guptowie sprawowali już tylko rządy tytularne, chociaż formalnie trwały one do początku VII w. W okresie rządów tej dynastii rozwinęła się sztuka i literatura. Powstały wówczas wspaniałe dzieła w Adżancie (Ajanta), Ellurze (Ellora), Sańći czy Sar-nathu. Pod koniec tej dynastii następował powolny upadek buddyzmu i dźinizmu na korzyść hinduizmu, który ponownie zdobywał popularność. Najazdy Białych Hunów, tzw. Heftalitów, początkowo udawało się Guptom powstrzymać, ale właśnie ów lud zakończył ten okres w dziejach Indii. Hunowie wypierali mieszkańców Gandhary ze wschodniego regionu Peszawaru w kierunku Kaszmiru. Wkrótce północna część kraju rozpadła się na wiele oddzielnych państewek, które zjednoczyły się dopiero pod panowaniem muzułmańskim.
Dzieje południa
W historii Indii wydarzenia, jakie miały miejsce w różnych częściach półwyspu, pozostają często bez związku z sobą. Państwa na północy nie wywierały w zasadzie wpływu na kraje południa. Podczas gdy buddyzm i, w mniejszym stopniu, dźinizm wypierały hinduizm z centrum i północy Indii, to na południu rozwijał się on nadal. Przyczyną rozkwitu tego obszaru były kontakty z innymi cywilizacjami. Egipcjanie, a później Rzymianie utrzymywali z tą częścią Indii stosunki handlowe, dzięki tradycyjnym szlakom morskim. Silne więzi łączyły również ten teren z obszarami południowo-wschod-niej Azji. Przez pewien czas buddyzm i hinduizm rozwijały się na wyspach Indonezji, której mieszkańcy uważali Indie za swego duchowego przywódcę. Najsłynniejszy epos hinduski Ramajana znany jest w wielu różnych wersjach w krajach połu-dniowo-wschodniej Azji. Bali jest obecnie jedną z niewielu enklaw indyjskich na tamtym obszarze; oddalenie tej wyspy od centrum hinduizmu spowodowało wiele modyfikacji tej religii. Zaznaczyły się również wpływy chrześcijańskie związane z przybyciem do Indii w 52 r. n.e. apostoła Tomasza. Do dziś elementy chrześcijańskie są tam silne. Na południu Indii powstały państwa dynastii Colów, Pandjów, Cerów, Ćalukjów i Pallawów. Calukjowie szybko przeszli przez środkowy Dekan, a z czasem zawładnęli ziemiami położonymi dalej na północ. Stolicą ich państwa była Badami w Karnatace. Rządy tej dynastii trwały od 550 do 753 r., kiedy to pokonali ją Rasz-trakutowie. W 972 r. Ćaulukjom udało się odzyskać władzę, którą sprawowali do 1190 r. Panujący na południu Pallawowie stworzyli nowy styl w architekturze, charakteryzujący się bogatą, przeładowaną ornamentyką. Dzięki nim kultura hinduska rozwijała się na Jawie, w Tajlandii i Kambodży. W 850 r. Pallawowie zostali wyparci przez Ćolów. Dynastia ta także miała swych wielkich budowniczych, o czym świadczy świątynia w Tańdźaur (Thanja-vur). Pod panowaniem Radźaradźi (985-1014) udało się Ćolom rozszerzyć swe państwo na obszary pozamorskie oraz na południowe Indie, Dekan, Sri Lankę, część Półwyspu Malajskiego i królestwo Śriwidźaja na Sumatrze.