MECZET KHIRKII DŻAHANAPANAH
Khirki Masdżid posiada cztery otwarte dziedzińce, pochodzi z 1380 r. Sąsiednia wioska Khirki, przejęła swą nazwę od meczetu.
Niedaleko meczetu, wśród fragmentów ruin czwartego miasta Delhi, Dżahanapa-nah, widać wysoką platformę Bidżaj Mandal i meczet Begumpur (Begumpur Masdżid) o wielu kopułach.
TUGHLAKABAD
Tughlakabad, czwarte miasto Delhi, położone na wschód od Kutab Minar, było otoczone mocnym, masywnym murem. Do miasta prowadziło 13 bram. Tvórcą Tu-ghlakabadu był Ghijas ad-Din Tughlak Szach, natomiast do budowy miasta przyczyniła się kłótnia Ghijasa z świątobliwym mężem Nizam ad-Dinem. Otóż władca zabrał był świątobliwemu robotników zatrudnionych przy budowie jego grobowca. Oburzony Nizam ad-Din przeklął Ghijasa i rzekł, iż miasto zamieszkiwać będą pasterze (gudźar). W czasach dzisiejszych przekleństwo sprawdza się całkowicie.
Dysputa pomiędzy Nizam ad-Dinem a Ghijas ad-Dinem nie zakończyła się wzajemnym złorzeczeniem. Gdy król przygotowywał zemstę, świątobliwy mąż przekazał spokojnie swoim zwolennikom słowa, które do dziś żywe są w Indiach: „Delhi jest daleko”. Istotnie, Ghijas został w 1325 r. zamordowany daleko od Delhi, podczas swej podróży.
Ściany fortu zbudowane są z ogromnych bloków skalnych, od zewnętrznej, południowej strony murów znajduje się sztuczne jezioro, na którego środku widnieje grobowiec króla. Długa grobla łączy grobowiec z fortem, a obie konstrukcje mają ściany pochylone do wewnątrz.
Dojazd
Najlepiej połączyć wizytę w Tughlakabadzie ze zwiedzaniem Kutab Minaru i stamtąd podjechać autobusem.
ZESPÓŁ KUTAB MINAR
Położony 15 km na południe od Delhi, kompleks Kutab Minar pochodzi z początków panowania muzułmańskiego w Indiach i jest dobrym przykładem wczesno-afgańskiego stylu w architekturze. Sam Kutab Minar jest niebotyczną wieżą zwycięstwa, które muzułmanie odnieśli w 1193 r., tuż po pokonaniu ostatniego hiduskiego królestwa w Delhi. Wieża ma prawie 73 m wysokości, średnica u podstawy wynosi 15 m i zmniejsza się stopniowo, tak że na samej górze liczy 2,5 m.
Kutab Minar posiada pięć pięter, zaznaczonych balkonami. Pierwsze-trzy kondygnacje wykonano z czerwonego piaskowca, czwarte i piąte – z piaskowca i marmuru. Budowę rozpoczął Kutab ad-din, lecz wzniósł jedynie pierwszą kondygnację. Dokończył ją następca Kutab ad-dina, natomiast w 1368 r. Firuz Szach Tughlak przebudował górne piętra i zwieńczył wieżę kopułą. Trzęsienie ziemi w 1803 r. spowodowało zawalenie się kopuły; w 1829 r. nie znany z nazwiska Anglik zastąpił ją nową. Uznana za nieodpowiednią została usunięta parę lat później.
Obecnie ta wspaniale ozdobiona wieża jest lekko pochylona; to zadziwiające, jak dobrze zachowała się przez minione wieki. Obecnie nie jest udostępniona zwiedzającym z powodu tragedii, jaka wydarzyła się kilka lat temu, kiedy z jakiegoś powodu na wieży wybuchła panika, doprowadzając do śmierci wiele dzieci ze szkolnej wycieczki.
Meczet Kuwwat al-lslam
Kuwwat al-lslam Masdżid (Meczet Potęgi Islamu) jest pierwszym meczetem zbudowanym w Indiach. Budowę na fundamentach hinduskiej świątyni zaczął Kutab ad-Din w 1193 r., przez wieki rozbudowywali go i przebudowywali kolejni władcy. Inskrypcja na wschodniej bramie mówi, iż materiał do budowy meczetu wzięto z „27 bałwochwalczych świątyń”. Wiele elementów meczetu pochodzi z świątyń hinduskich i dźinijskich.
W latach 1210-1220 Altamiś, zięć Kutab ad-Dina, otoczył mały początkowo meczet dziedzińcem z krużgankami. Natomiast w 1300 r. Ala ad-Din dobudował dziedziniec do wspaniałej, wschodniej Alai Darwaza (Bramy Alego).
Żelazny Słup Na dziedzińcu meczetu widać 7-metrowej wysokości Iron Pillar, który stał w tym miejscu na długo przed budową meczetu. Sześć linijek sanskryckiej inskrypcji wskazuje, iż słup został wzniesiony przed hinduską świątynią Wiśnu, prawdopodobnie w Biharze, ku pamięci panującego w latach 375-413, Candragupty Wikramaditja, króla z dynastii Guptów.
Inskrypcja nie wspomina o tym, jak powstał ten żelazny słup, o niezwykłej czystości metalu. Naukowcy do dziś nie odkryli, w jakich warunkach otrzymano najwyższej jakości żelazo, nie poddające się utlenianiu przez 2000 lat. Przepowiednia mówi, że kto obejmie słup rękami, stojąc doń plecami, temu spełni się życzenie.
Alaj Minar
Ala ad-Din, przebudowując meczet, podjął się równocześnie realizacji o wiele bardziej ambitnego planu konstrukcji drugiej wieży zwycięstwa (Alai Minar). Wieża Alego miała być dwa razy wyższa od Kutab Minaru! Jednakże Ala ad-din zmarł, pozostawiając 27-metrowy fragment wieży. Nikt nie zdecydował się na dokończenie tego zbyt ambitnego dzieła. I tak, porzucona wieża spogląda z melancholią na Kutab Minar i meczet (znajduje się na północ od obu obiektów).
Inne
Pochodząca z 1310 r. Brama Alego (Alai Minar), stojąca na południowy zachód od Kutab Minaru, jest głównym wejściem do kompleksu. Niedaleko bramy znajduje się grobowiec Imama Zamina, zaś grobowiec Altamiśa, który zmarł w 1235 r., mieści się w północno-zachodnim rogu meczetu.
W wiosce Mehrauli, trochę dalej na zachód od wejścia, znajduje się grobowiec gubernatora Adham Khana, który mial doprowadzić do samobójstwa piękną śpiewaczkę hinduską Rupmati, w następstwie zdobycia miasta Mandu (o Mandu zob. zwykły Madhja Pradeś). W przypływie złości władca Akbar zrzucił go z tarasu w forcie w Agrze.
W okolicy znajdują się letnie rezydencje i grobowce ostatnich władców Delhi, następców ostatnich Mogołów. Wolne miejsce pomiędzy dwoma grobami zostało przeznaczone dla ostatniego króla Delhi, który zmarł na wychodźstwie w Rangunie (Rangoon) w Birmie (Mjanmar; Myanmar) w 1862 r., po wplątaniu się w indyjskie powstanie w 1857 r.
Dojazd
Do Kutab Minaru najlepiej dojechać autobusem #505 z dworca kolejowego New Delhi, od strony Bramy Adźmeru (Ajmer Gate) lub z Dźanpath, naprzeciwko hotelu Janpath.