Old Delhi

Szahi Burdż Na samym końcu północno-wschodniej części fortu wznosi się trzypiętrowa ośmioboczna wieża, którą Szach Dżahan przeznaczył na miejsce pracy do wyłącznie własnego użytku. Stąd płynęła woda w kierunku południowym, zaopatrując hammamy, Diwan-i-Khas, Khas Ma-hal i Rang Mahal. Szahi Burdż, podobnie jak łaźnie, nie jest udostępniona zwiedzającym.

Moti Masdżid (Perłowy Meczet) wzniósł w 1659 r. Aurangzeb na własny użytek. Zbudowany obok łaźni, jest mały i całkowicie zabudowany. Ciekawostką związaną z tym marmurowym meczecikiem jest asymetria jego zewnętrznych i wewnętrznych ścian. Te pierwsze zorientowane są równolegle do pozostałych pawilonów fortu, wewnętrzne są zaś lekko przesunięte, by meczet posiadał ów wymagany kierunek na Mekkę.

Inne obiekty Na południe od Diwan-i-Khasu (sali audiencji prywatnych) stoi Khas Mahal – prywatny pałac władcy, który składa się z pokoi do pracy, pokoi wypoczynkowych i meczetu.

Rang Mahal (Malowany Pałac) wysunięty jest jeszcze bardziej na południe. Swą nazwę zawdzięcza barwom wnętrza (dziś już wyblakłe). Kiedyś był rezydencją najważniejszej żony cesarza, a także miejscem, w którym król zwykł jadać. Środek posadzki zdobi piękny rzeźbiony w marmurze lotos. Woda, doprowadzana kanałem z Szahi Burdżu, tutaj kończyła swój bieg. Pierwotnie pośrodku Malowanego Pałacu stała fontanna z kości słoniowej. Dalej w kierunku południowym widać wznoszący się przy ścianie wschodniej fortu Mumtaz Mahal (Pałac Królowej). Pawilon mieści małe muzeum archeologiczne. Wydaje się jednak, że większość turystów, zwiedzając fort w ekspresowym tempie, omija to ciekawe miejsce.

W południowej części fortu przebiega Dehli Gate, która styka się Dżami Masdżidem.

Ogrody Ciągnęły się na całym obszarze fortu, otaczając wszystkie znakomite budowle. Ćarbagh z fontannami, basenami i pawilonami tworzyły wykwintne arcydzieła. Dziś widać ogólny plan kompozycji, zachowało się parę budynków. Natomiast ogrody nie są już tym, czym były kiedyś.

Światło i dźwięk Co wieczór na pokazie odtwarzane są epizody z historii Indii, szczególnie te, które wiążą się z Czerwonym Fortem. Pokazy są w wersji angielskiej i hindi; bilety do nabycia w forcie (20 INR). Wersja angielska: 19.30, XI-I; 20.30,

II-IV i IX-X; 21.00, V-VIII. Zaopatrzywszy się w środek niosący ulgę po ataku komarów, warto jednak wysilić się i zobaczyć to przedstawienie.

Dżami Masdżid

Wielki Meczet w Starym Delhi jest ostatnią ekstrawagancką budowlą, o jaką pokusił się Szach Dżahan. Budowę rozpoczęto w 1644 r. W 1658 r. prace nad największym meczetem w całych Indiach zostały zakończone. Meczet posiada trzy wielkie bramy, cztery narożne wieże i dwa 40-metrowej wysokości minarety, zbudowane z czerwonego piaskowca i białego marmuru w formie na przemian ułożonych barwnych pasów.

Szerokie schody wiodą do gigantycznych bram. Wschodnia, niegdyś była bramą przeznaczoną wyłącznie dla władcy. Dziś otwiera się ją w piątki i podczas świąt muzułmańskich. Do meczetu wchodzi się przez bramę północną lub południową (15 INR). Przed wstąpieniem do świątyni należy zdjąć buty. Nieodpowiednio ubrani (gołe nogi – zarówno u kobiet, jak i mężczyzn) mają możliwość pożyczenia ubioru przy północnej bramie.

Dziedziniec meczetu mieści 25 000 osób. Warto wejść na południowy minaret. Za 5 rupii ma się fantastyczne widoki – Old Delhi i Red Fort, a dalej po drugiej stronie rzeki dymią fabryki, natomiast na południu widać Nowe Delhi. Ciekawe jest również rozwiązanie architektoniczne Lutyensa, który projektując New Delhi, umieścił w jednej linii Wielki Meczet, Connaught Place i gmach parlamentu (Sansad Bhavan). Ze wschodniej części meczetu otwiera się wspaniały widok na Czerwony Fort.
Fotografowanie wewnątrz meczetu kosztuje 15 INR, z minaretu następne 15 INR.

Darbar

Każdy rozmiłowany w lekturze o romantycznym Radźu musi tu przyjechać. Co-ronation Durbar Site (miejsce przyjęć i koronacji) znajduje się na północ od Old Delhi. Najlepiej wziąć autorikszę. W wyludnionym miejscu stoi samotny obelisk. Właśnie tam w 1877 i 1903 r. odbyły się wielkie durbary wydane przez władców Indii.

Również ceremonia wielkiego darbaru miała miejsce w 1911 r., kiedy król Jerzy V ogłosił się cesarzem Indii. Wytężmy wzrok, może dojrzymy młodzieńca, który wygląda zza krzaków. Ta zjawa to posąg młodego króla, który usunięto spod baldachimu stojącego w połowie Radźpathu, drogi łączącej India Gate i Rasztrapati Bhawan (pałac prezydencki), i porzucono tutaj bezceremonialnie. Miejsce, z którego wzięto statuę, wciąż jest puste. Przypuszczalnie ma symbolizować wolność Indii. W 1995 r. zamierzano tu wstawić wykonaną z brązu statuę Gandhiego.

Jeśli damy nura w zarośla, znajdziemy jeszcze innych królewskich dygnitarzy. Dzisiaj ten historyczny kawałek ziemi służy jako zastępcze pole do gry w krykieta, jeszcze chłopcy uczą tu swoje dziewczyny jazdy na skuterach.

FIRUZ SZACH KOTLA

Ruiny Firuzabadu, piątego miasta Delhi, wzniesionego w 1354 r. przez Firuza Szacha Tughlaka, ciągną się na terenie Firuz Szach Kotli, zaraz za Bahadur Szach Zafur Margiem, pomiędzy starą a nową częścią miasta. W pałacu-fortecy stoi 13-metrowej wysokości kolumna z edyktami Aśoki (wraz z późniejszą inskrypcją). Są

tu jeszcze ruiny starego meczetu i okazałej studni, aczkolwiek większość budowli Firuzabadu użyto ponownie do budowy późniejszych miast.

RADŹ GHAT

Znajduje się nad brzegiem Jamuny, na północny wschód od Firuz Szach Kotli. Zwyczajna kwadratowa płyta z czarnego marmuru wskazuje miejsce, gdzie dokonano kremacji zamordowanego w 1948 r. Mahatmy Gan-dhiego. W każdy piątek, dzień jego śmierci, odbywa się tutaj pamiątkowa ceremonia.

Dalej na północ, w Szanti Wana (Lesie Pokoju), w 1964 r. miała miejsce kremacja pierwszego premiera Indii, Jawaharlala Nehru. W pobliżu spalono także zwłoki Indiry Gandhi, córki Nehru, zastrzelonej w 1984 r., oraz jego wnuków Sańdźaja (1980 r.) i Ra-dźiwa (1991 r.).

Radź Ghat jest dzisiaj pięknym parkiem. Drzewa sadzone przez wiele światowych znakomitości mają imienne etykietki: królowa Elżbieta II, Gough Whitlam, Dwight Eisenhower oraz Ho Chi Minh!