Amritsar, założony w 1577 r. przez Ramdasa, czwartego guru sikhów, jest nie tylko głównym miastem Pendżabu, ale również ośrodkiem kultu religijnego sikhów. Nazwa miasta oznacza „staw wypełniony nektarem” i odnosi się do jeziora, nad którym została zbudowana Złota Świątynia. Choć sam Amritsar nie różni się właściwie niczym od typowych miast indyjskich, świątynia jest budowlą niezwykłą i wyjątkową. Podczas pobytu w Pendżabie warto znaleźć czas na jej zwiedzenie. Niejakim ułatwieniem dla turystów podróżujących po Azji jest dogodne położenie Amritsaru przy granicy indyjsko-pakistańskiej.
Obszar pod zabudowę miasta wyznaczył cesarz Mogołów, Akbar. W 1761 r. Ahmad Szach Durani splądrował Amritsar i zniszczył świątynię. Odbudowę rozpoczęto w 1764 r. W 1802 r. kopułę pokryto pozłacaną miedzianą blachą projektu Rańdźita Sinhga i odtąd zrekonstruowaną budowlę nazywa się Złotą Świątynią.
Zamieszki towarzyszące podziałowi Indii nie ominęły również Amritsaru. Mające tu miejsce krwawe zajścia zapoczątkowały serię tragicznych wydarzeń w całym Pendżabie.
Do ponownego zachwiania sytuacji politycznej Pendżabu doszło na początku lat 80. Sikhijscy ekstremiści wtargnęli do Złotej Świątyni i opuścili ją dopiero po zakończonej krwawo interwencji wojsk indyjskich. Wydarzenie to było jedną z przyczyn mającego wkrótce miejsce zabójstwa Indiry Gandhi. Świątynia została zajęta jeszcze raz w 1986 r. Do dziś udało się jednak naprawić niemalże wszystkie szkody wyrządzone przez wojsko.
Sikhowie znani są z tego, iż mówią o swoim mieście i świątyni z wielką dumą i czcią, turyści zaś chwalą sobie ich gościnność i przyjazne nastawienie.
Orientacja i informacja
Starówkę Amritsaru, położorefna południowy wschód od głównego dworca kolejowego, otacza droga, wokół której wznosiły się kiedyś masywne mury miasta. Spośród bram wjazdowych tylko jedna pamięta czasy powstania Amritsaru. Jest nią brama północna. wznosząca się naprzeciwko ogrodów Ram Bagh. Zarówno Złota Świątynia, jak i wąskie uliczki jarmarku usytuowane są w starym mieście.
Bardziej nowoczesna zabudowa Amritsaru ciągnie się na północny wschód od dworca kolejowego. W tej części miasta znajdują się ogrody zwane Ram Bagh, a także popularne ulice Mail Rd i Lawrence St. Dworzec kolejowy położony jest przy drodze do Delhi, 2 km od dworca kolejowego.
Biuro turystyczne (23-1452), oddalone o kilometr marszu na wschód od dworca autobusowego, mieści się w dawnym schronisku młodzieżowym zajmowanym obecnie przez wojsko. Niestety, obsługa nie podaje wystarczających informacji, natomiast w weekendy biuro jest nieczynne. Ciekawostką może wydać się fakt, iż okoliczne rowy porośnięte są marihuaną. Ponieważ nastąpiła zmiana numerów telefonów, mogą być problemy z dodzwonieniem się do Amritsaru. W takich przypadkach informację o nowym numerze telefonicznym uzyskać można pod nr. 55-0197.
Złota Świątynia
Największa świątynia sikhijska, zwana również Hari Mandir, wznosi się pośrodku starego Amritsaru. Budowla znajduje się na wyspie otoczonej świętym jeziorem, którego nazwa nadana została miastu. Świątynia, wyglądająca najpiękniej o świcie, otwarta jest dla zwiedzających. Wizytę najlepiej zaplanować na środek tygodnia, uniknie się wtedy tłumu turystów schodzących tu najliczniej w weekendy. Zniszczenia po szturmie armii indyjskiej w 1984 r. zostały już naprawione. Nadal jednak na ścianach świątyni widnieją ślady po pociskach. Ze względów bezpieczeństwa odcięto dostęp do niewielkich sal od strony jeziora, pomieszczeń w podziemiach, a także do wszystkich zakątków, które służyły ekstremistom za kryjówki.
Zarówno pielgrzymi, jak i zwiedzający, przed wejściem do świątyni muszą zdjąć buty oraz nakryć głowy. Obowiązuje całkowity zakaz palenia; fotografować można dopiero za Parikramą, marmurowym murem otaczającym świątynię. Tuż obok wieży zegarowej, wznoszącej się przy głównym wejściu do Złotej Świątyni, znajdziemy biuro informacyjne. Można tu wynająć przewodnika mówiącego po angielsku, a także zakupić ciekawe publikacje, z których dowiemy się, że ludzkie włosy stanowią źródło energii życiowej.
Hari Mandir
Do sanktuarium przy świętym jeziorze prowadzi grobla zwana Mostem Guru. Marmurowa świątynia składa się z dwóch kondygnacji. Dolne ściany udekorowano motywami roślinnymi i zwierzęcymi wykonanymi w stylu pietra dura, podobnymi do tych, jakie zdobią mauzoleum Tadż Mahal. Po wejściu do środka turyści częstowani są przez pielgrzymów słodkim prasa-ad. Opuszczający świątynię niech wiedzą, iż stary zwyczaj każe podzielić się ciastem z mijanymi po drodze ludźmi.
Architektura Złotej Świątyni jest połączeniem stylu hinduskiego i muzułmańskiego. Złota kopuła (pokryta czystym złotem ważącym ponoć 100 kg) przedstawia odwrócony kwiat lotosu. Zwrócenie kwiatu w stronę ziemi ma symbolizować troskę sikhów o losy świata. Obecnie kopułę pokrywa się nową warstwą złota, ofiarowanego przez wspólnotę sikhów z Birmingham.
Święta księga Granth Sahib
Zwiedzający świątynię usłyszą płynący z głośników głos jednego z czterech kapłanów. Każdy przebywa w jednej z głównych części budowli i odczytuje wersety z świętej księgi sikhów-Granth Sahib. Oryginał księgi, przykryty różowym całunem, trzymany jest za dnia w Złotej Świątyni. Wieczorem, około godziny 22.00, następuje uroczystość przeniesienia księgi do budynku Akal Takhat (sikhijskiego parlamentu). W lecie ceremonia przekazania księgi do świątyni rozpoczyna się o 4 rano, w zimie godzinę później.
Muzeum sztuki sikhijskiej
Muzeum sikhijskie mieści się na piętrze wieży zegarowej. Wewnątrz wystawione są obrazy przedstawiające losy sikhijskich wyznawców i męczenników.